ترجمه و شرح حدیثیِ روایت فوق :
مرگ قلب ها ( ﻟَﻢْ ﻳَﻤُﺖْ ﻗَﻠْﺒُﻪُ ) یعنی مرگ انسانیت
خاستگاه انسانیت انسان ، و میقاتی که انسان از مرز های حیوانیت خارج می شود ، و پا به مرز انسانیت می گذارد ، قلب است . قلب اگر مُرد ، و از کار افتاد ، انسانیت انسان مُرده و از کار افتاده است . 2
« . . . لهَُمْ قُلُوبٌ لَّا یَفْقَهُونَ بهَِا . . . أُوْلَئکَ کاَلْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ . . . » اعراف /179
« آنان قلب هایی دارند که با آن حقایق را درک نمی کنند . . . اینگونه آدمها مانند چهارپایانند ، بلکه گمراه تر . . . »
توضیح : عوامل « قساوت قلب » و سخت شدن دلْ بسیار است . عواملی که در نهایت باعث می شوند قلب از کار بیفتد و بمیرد .
در حدیثی امام صادق علیه السلام می فرمایند : « هیچ چیز بیشتر از گناه دل ها را تباه نمی کند « ما مِن شیئٍ أفسَدَ لِلقلوبِ مِنَ الخَطیئَة » . قلب آدمی به گناه می گراید ، و گناه همواره با قلب دست و پنجه نرم می کند تا بر دل چیره می گردد ( و انسان مرتکب گناه می شود ) ، و اینگونه است که دل زیر و رو می شود ( و فاسد و سنگواره و حیوانی می گردد ) » 3
! البته باید توجه داشت که منظور از کلمه یوم در جمله « قلبش در روزی که دلها می میرند ، نمیرد » ممکن است اشاره به مرگ قلب در عالم دنیا باشد یا عالم آخرت و یا هردو .
چگونگیِ احیاء امر اهل بیت علیهم السلام ( ﻳُﺤْﻴﻰ ﻓﻴﻪِ ﺍَﻣْﺮُﻧﺎ )
شیخ صدوق قمی رحمة الله علیه از عبدالسلام صالح هروی روایت کرده است که
حضرت رضا علیه السلام فرمود :
« خداوند رحمت نماید بنده ای را که امر ما را زنده نماید . » ( راوی می گوید ) به ایشان عرضه داشتم که او چگونه امر شما را احیا می کند ؟
فرمودند : « علوم ومعارف ما را می آموزد و به دیگران تعلیم می دهد . پس به درستی که اگر مردم از زیبایی ها ومحاسن کلام ما با خبر بشوند ، حتماَ پیرو ودوستدار ما خواهند شد » 4
امام علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة و السلام
« رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحْیا أمْرَنا ، فَقُلْتُ لَهُ : « فَکَیْفَ یُحْیِی أمْرَکُمْ ؟ »
قالَ: « یَتَعَلَّمُ عُلُومَنا و یُعَلِّمُها النّاسَ، فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا »
توضیح : با توجه به احادیث شماره 1 و 2 ، معنای حدیث به خوبی روشن می شود . امام رضا علیه السلام شیعیان را به برپایی محافلی دعوت می کند که در آن ، علوم اهل بیت علیهم السلام را بیاموزند و به دیگران تعلیم دهند . و آن را مایه نجات قلب انسان از مرگ و خموشی می داند .
البته باید توجه داشت که در زبان أئمه شیعه علیهم السلام ، هم یادگیری علوم شرایطی دارد و هم تبلیغ علوم اهل بیت علیهم السلام .
چگونگیِ یادگیری علوم اهل بیت علیهم السلام ( یَتَعَلَّمُ عُلُومَنا )
امام امیرالمؤمنین على علیه السلام
« پست ترین علم آن است که بر زبان بماند ( و به کار بسته نشود ) ، و برترین علم آنکه در اندامها و ارکان بدن آشکار شود (و به عمل درآید ) . » 5
الامام أمیرالمؤمنین علی علیه السلام
« اوضع العلم ما وقف على اللّسان ، و ارفعه ما ظهر فی الجوارح و الارکان »
چگونگیِ آموزش و تعلیم علوم اهل بیت علیهم السلام به دیگران ( یُعَلِّمُها النّاسَ )
1 امام صادق علیه السلام
« مردمان را تبلیغ کنید، اما نه با گفتار بلکه با کردار، تا ببینند که شما خود اهل پرهیزپیشگى و کوشش و نماز و عبادت و کار نیکید . تبلیغ واقعى این است.»
الامام الصادق علیه السلام
«کونوا دعاة للنّاس بغیر ألسنتکم، لیروا منکم الورع و الاجتهاد، و الصّلاة و الخیر، فإنّ ذلک داعیة »
2 امام صادق «ع»:
« عالم که به علم خود کار نکند، پند او چنان از روى قلبها مىلغزد و فرو مىافتد که دانه باران از تخته سنگ هموار صاف. » 7
الامام الصادق «ع»: إنّ العالم اذا لم یعمل بعلمه، زلّت موعظته عن القلوب، کما یزلّ المطر عن الصّفا.
منابع :
1 عیون أخبار الرضا علیه السلام ، ج1 ، ص293
2 الحیات ، ج 7 ، ص 250
3 الحیات ، ج 7 ، ص 275
4 معانی الاخبار ، ج1 ، ص 174
5 الحیاة ، ترجمه احمد آرام ، ج1، ص201
6 الحیاة ، ترجمه احمد آرام، ج1، ص210 و «وسائل» ج 11، ص 194
7 همان و منیة المرید ، 48
--------------
توضیح تصویر :
جلسه درس خارج فقه مرحوم آیت الله میرزا جواد تبریزی در مسجد اعظم قم
« و ما توفیقی إلا بالله »
محمد جواد انصاری
خرداد 1395
www.mosafer8325.blog.ir
